Sermaye piyasası mevzuatı kapsamında, halka açık ortaklıklarda önemli nitelikteki işlemlerin neler olduğu ve bu işlemlerin gerçekleştirildiği durumlarda yatırımcıya tanınan ayrılma hakkına ilişkin esaslar Önemli Nitelikteki İşlemler ve Ayrılma Hakkı Tebliği’nde (“Tebliğ”) düzenlenmiştir.
A. Önemli Nitelikteki İşlemler
Tebliğ’in 4. maddesine göre, ortaklıkların[1];
a. Tebliğ’in 5. maddesinde belirlenen nitelikteki birleşme ve bölünme işlemlerine taraf olması,
b. Tür değiştirmesi,
c. Tebliğin 6. maddesinde belirlenen önemlilik ölçütlerini sağlayan mal varlığını devretmesi, devri sonucunu doğuran işlemler tesis edilmesi veya bu mal varlığı üzerinde sınırlı ayni hak tesis etmesi,
d. İmtiyaz öngörmesi veya mevcut imtiyazların kapsam veya konusunu değiştirmesi,
önemli nitelikteki işlem (“Önemli Nitelikteki İşlem”) olarak kabul edilmiştir.
Bununla birlikte, Sermaye Piyasası Kurulu’nun (“SPK”) diğer düzenlemelerinde önemli nitelikteki işlem olarak belirlenen işlemlerin de Tebliğ hükümlerine tabi olacağı düzenlenmiştir.
Diğer taraftan, Tebliğ’in 4.3. maddesi uyarınca; Tebliğ’in ilgili hükümleri kapsamında Önemli Nitelikteki İşlem olarak sayılmayan ancak ortaklığın temel faaliyetleri veya olağan ticari hayatında esaslı değişiklik yapılmak suretiyle yatırımcıların yatırım kararlarının değişmesine yol açan, ortaklığın yapısına ilişkin temel işlemlerin, SPK tarafından Önemli Nitelikteki İşlem olarak değerlendirilebileceği düzenlenmiştir.
B. Önemli Nitelikteki İşlemlerin Gerçekleştirilmesi
Önemli Nitelikteki İşlem’in gerçekleştirilebilmesi için işlemin esaslarının belirlendiği bir yönetim kurulu kararı alınması ve bu işlemin genel kurul tarafından onaylanması gerekmektedir.
Yönetim kurulu kararı; bağımsız üyelerin oy kullanıp kullanmadığı ve varsa bu üyelerin muhalefet şerhi ile SPK’nın özel durumların kamuya açıklanmasına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde kamuya açıklanır. Payları borsada işlem gören ortaklıklar tarafından konuya ilişkin özel durum açıklamasının Borsa[2] pay piyasası işlem saatleri dışında yapılacağı düzenlenmektedir.
Önemli Nitelikteki İşlem’in görüşüleceği genel kurul toplantısının gündeminde aşağıdaki hususlara tek tek yer verilmesi gerekmektedir:
a. İşlemin niteliği ile varsa işlem tutarı, işlemin tarafları gibi isleme ilişkin esaslı unsurları içerecek şekilde işlemin onaya sunulması,
b. Yönetim kurulunca önemli nitelikte işlemden vazgeçilebileceği hususu kararlaştırıldıysa, işlemden vazgeçilmesine ilişkin şartları da içerecek şekilde işlemden vazgeçilmesinin onaya sunulması,
c.Ayrılma hakkının kullanımına ilişkin detayların bilgilendirme dokümanında yer aldığı hakkında bilgilendirme.
Önemli Nitelikteki İşlem’e ilişkin kararların genel kuru tarafından alınabilmesi için, -esas sözleşmede açıkça oran belirtilmek suretiyle daha ağır nisaplar öngörülmediği takdirde-, toplantı nisabı aranmaksızın, ortaklık genel kurul toplantısına katılan oy hakkını haiz payların üçte ikisinin olumlu oy vermesi şartı aranır. Ancak, toplantıda sermayeyi temsil eden oy hakkını haiz payların en az yarısının hazır bulunması hâlinde, -esas sözleşmede açıkça daha ağır nisaplar öngörülmedikçe-, toplantıya katılan oy hakkını haiz payların çoğunluğu ile karar alınabilmektedir.
C. Ayrılma Hakkına Sahip Olan Pay Sahiplerinin ve Pay Tutarlarının Belirlenmesi
Tebliğ’in 11. maddesi uyarınca aşağıdaki tarihlerden biri itibarıyla ortaklıkta pay sahibi olan ve genel kurul toplantısına katılarak Önemli Nitelikteki İşlem’e ilişkin gündem maddesine olumsuz oy veren ve bu muhalefeti tutanağa geçirten pay sahipleri, paylarını ortaklığa satarak ortaklıktan ayrılma hakkına sahiptir.
Payları borsada işlem gören ortaklıklarda ayrılma hakkına sahip olan pay sahiplerinin belirlenmesinde;
- Önemli Nitelikteki İşlem’e ilişkin yönetim kurulu kararının kamuya açıklandığı tarih;
- Önemli Nitelikteki İşlem’e ilişkin yönetim kurulu kararının kamuya açıklanmasından önce ortaklık veya ortaklığın yetkilileri tarafından Önemli Nitelikteki İşlem’e ilişkin olarak herhangi bir şekilde kamuya açıklama yapılmış olması halinde ise bu açıklamanın tarihi esas alınacaktır.
D. Ayrılma Hakkının Kullanımı ve Ayrılma Hakkı Fiyatı
Tebliğ’in 12. maddesi uyarınca ayrılma hakkının aracı kurum vasıtasıyla kullandırılması zorunlu olup bu hakkın kullanımına genel kurul toplantısı tarihinden itibaren en geç 6 (altı) iş günü içinde başlanması gerekmektedir. Ayrılma hakkının kullanım süresi başlangıç tarihinden itibaren 10 (on) iş günü olarak belirlenmiştir.
E. Ayrılma Hakkına Konu Payların Diğer Pay Sahipleri veya Yatırımcılara Önerilmesi
Tebliğ’in 13. maddesi uyarınca payları borsada işlem gören ortaklıkların, ayrılma hakkına konu paylarının ortaklık tarafından satın alınmasından önce ayrılma hakkı kullanım fiyatı üzerinden diğer pay sahiplerine veya yatırımcılara önerilmesi bu konuda alınacak bir yönetim kurulu kararı ile mümkün kılınmıştır. Satın alma talebinde bulunan pay sahiplerinin veya yatırımcıların kendi aralarında dağıtım şekli konusunda anlaşmaları halinde, anlaştıkları dağıtım şekli esas alınacaktır. Ayrılma hakkına konu payların diğer pay sahipleri veya yatırımcılar tarafından talep edilmeyen kısmı ise ortaklık tarafından satın alınacaktır.
Aynı madde uyarınca, ayrılma hakkına konu payları satın almak isteyen pay sahipleri veya yatırımcıların, genel kurul toplantısı tarihinden itibaren 3 (üç) iş günü içinde almak istedikleri pay tutarına ilişkin yazılı taleplerini ortaklığın belirleyeceği aracı kuruma iletmeleri ve alımı karşılayacak tutardaki fonu aracı kurum nezdinde bloke etmeleri gerekmektedir Aracı kurum kendisine iletilen alım taleplerini üçüncü iş günü sonunda ortaklığa iletecektir. Ortaklık yönetim kurulu da dördüncü iş gününde, talep gelmesi durumunda alımda bulunacak kişiler ve her birinin alımda bulunacağı pay tutarını; talep gelmemesi durumunda ise satın almanın ortaklık tarafından gerçekleştirileceğini belirterek satın alma işleminin başlangıç ve bitiş tarihine ilişkin karar almak ve bu kararı aynı gün kamuya açıklamakla yükümlüdür.
F. Ayrılma Hakkının Doğmadığı Haller ve Muafiyet Durumları
Tebliğ’in 15. maddesinde belirtilen Önemli Nitelikteki İşlemlerde ayrılma hakkı doğmamaktadır. Ayrılma hakkının doğmadığı hallerde yönetim kurulu kararı alınması yeterli olup kural olarak ayrıca genel kurul toplantısı yapılması gerekmemektedir. Tebliğ kapsamında değerlendirilen önemli nitelikteki işlemler ile ayrılma hakkının doğmadığına ilişkin gerekçeyi içeren yönetim kurulu kararının kamuya açıklanması gerekmektedir.
Tebliğ’in 16. maddesinde; ayrılma hakkının kullandırılması yükümlülüğünden muafiyet tanınabileceği düzenlenmiştir. Muafiyet talepleri için yönetim kurulu karar tarihini izleyen 10 (on) iş günü içinde ortaklık tarafından SPK’ya başvurulması gerekmektedir. SPK tarafından yapılacak incelemeler ve talep edilecek bilgi ve belgelerin değerlendirilmesi sonucunda muafiyet koşullarının sağlandığı kanaatine varılırsa SPK, ayrılma hakkı kullandırılması yükümlülüğünden muafiyet tanıyabilmektedir.
G. Tebliğ'e Aykırı Olarak İşlem Yapılmasının Sonuçları
Tebliğ’in 7/3. maddesi uyarınca, SPK; Tebliğ’de belirtilen esaslara uyulmaksızın gerçekleştirilen işlemlerin ortadan kaldırılmasına yönelik kararının ilgili ortaklığa tebliği tarihinden itibaren 30 (otuz) gün içinde işlem öncesi durumun aynen sağlanmaması hâlinde idari para cezası verebilecektir. Ayrıca SPK’nın Türk Ticaret Kanunu’nun genel kurul kararlarının iptaline ilişkin hükümleri çerçevesinde bu işlemlerin iptali için dava açma yetkisi de bulunmaktadır.
Av. Ömer Faruk Gürol
